Ở cữ sau sinh – Nên và không nên là m gì?
Ở cữ là khoảng thá»i gian Ä‘óng vai trò thiết yếu giúp mẹ sau sinh lấy lại sức khá»e sau chuá»—i ngày mang thai và vượt cạn mệt má»i. Thế nhÆ°ng, vẫn có nhiá»u mẹ, vì thiếu kiến thức nên Ä‘ã nghe theo những lá»i truyá»n miệng dân gian, dẫn tá»›i không ít sai lầm tai hại trong quãng thá»i gian ở cữ.
1. Tại sao quãng thá»i gian ở cữ lại quan trá»ng?
Thá»i gian ở cữ được định nghÄ©a là khoảng 6 tuần lá»… đầu sau khi sinh em bé. Lúc này, cÆ¡ thể ngÆ°á»i mẹ vừa trải qua cuá»™c vượt cạn rất vất vả, mất nhiá»u máu và sức lá»±c. Äặc biệt, nếu mẹ phải rạch tầng sinh môn hoặc đẻ mổ thì sức khá»e còn sụt giảm nghiêm trá»ng hÆ¡n. Thêm vào Ä‘ó, sau 9 tháng thai kỳ vá»›i em bé ở trong bụng, Ä‘ây là lúc mà cÆ¡ thể mẹ có rất nhiá»u thay đổi để Ä‘Æ°a các cÆ¡ quan vá» trạng thái và nhịp Ä‘á»™ hoạt Ä‘á»™ng bình thÆ°á»ng, ví dụ nhÆ° co tá» cung, co âm đạo,…
Nếu việc ở cữ hợp lý sẽ giúp mẹ sau sinh lấy lại sức khá»e và vóc dáng ban đầu, cÅ©ng nhÆ° có đủ sữa cho con bú.
Do váºy, bất cứ Ä‘iá»u gì mẹ làm vá»›i cÆ¡ thể mình lúc này Ä‘á»u nên tuân theo chỉ dẫn của bác sÄ© hoặc những ngÆ°á»i có chuyên môn. Chúng phải Ä‘úng vá» mặt khoa há»c và phù hợp vá»›i thể chất của ngÆ°á»i mẹ. Mẹ đừng nên quá đặt nặng những lá»i đồn dân gian hoặc kinh nghiệm truyá»n miệng của các cụ thá»i xÆ°a. Bởi lẽ, Ä‘iá»u kiện sống và chế Ä‘á»™ sinh hoạt ngày nay Ä‘ã khác rất nhiá»u so vá»›i thá»i các cụ ta. HÆ¡n nữa, má»—i mẹ sau sinh lại có những đặc Ä‘iểm vá» thể trạng riêng, không thể Ä‘em kinh nghiệm của ngÆ°á»i này áp đặt cho ngÆ°á»i kia được.
Nếu việc ở cữ hợp lý, Ä‘úng khoa há»c thì sẽ giúp mẹ sau sinh rất nhiá»u trong việc lấy lại sức khá»e và vóc dáng ban đầu, cÅ©ng nhÆ° có đủ sữa, chất lượng sữa đảm bảo cho con bú.
2. Những Ä‘iá»u tuyệt đối không nên làm trong thá»i kỳ ở cữ
Hoàn toàn kiêng nÆ°á»›c
Nhiá»u mẹ Ä‘ã chẳng còn lạ lẫm gì vá»›i Ä‘iá»u này, phải không nào? Các mẹ luôn được rặn rằng, sau sinh 1-2 tuần phải đặc biệt kiêng nÆ°á»›c, nếu không, mẹ sẽ bị nhiá»…m lạnh. Äiá»u này chỉ Ä‘úng có má»™t phần. Äúng là cÆ¡ thể của mẹ sau sinh rất dá»… bị hạ thân nhiệt và cần phải giữ ấm cẩn tháºn. Thế nhÆ°ng, Ä‘âu phải cứ tắm rá»a, gá»™i đầu, Ä‘ánh răng,… thì thân nhiệt sẽ bị hạ? Thêm vào Ä‘ó, việc không được vệ sinh sạch sẽ có thể khiến lá»— chân lông trên ngÆ°á»i mẹ bị bít tắc, những vùng nhạy cảm, Ä‘ang rất cần vệ sinh sạch sẽ nhÆ° âm đạo, bầu ngá»±c sẽ dá»… bị viêm nhiá»…m, tổn thÆ°Æ¡ng.
Tắm gá»™i sạch sẽ giúp mẹ phòng được nhiá»u bệnh háºu sản.
Nếu tắm vá»›i nÆ°á»›c ấm vừa phải, thá»i gian tắm không quá lâu, tắm ở nÆ¡i kín gió và lau khô ngÆ°á»i sau khi tắm thì mẹ vẫn hoàn toàn bảo đảm được thân nhiệt mà cÆ¡ thể thì lại sạch sẽ, thoải mái và dá»… chịu nhé. Mách má»™t mẹo nhá» là mẹ không nên tắm và gá»™i đầu cùng má»™t lúc, nhÆ° váºy sẽ kéo dài thá»i gian tiếp xúc vá»›i nÆ°á»›c. Mẹ nên tắm vào má»™t ngày, ngày tiếp theo thì gá»™i đầu và sấy khô tóc, chỉ lau ngÆ°á»i vá»›i khăn Æ°á»›t thôi. Mẹ cÅ©ng không cần phải gá»™i đầu quá thÆ°á»ng xuyên Ä‘âu. Hãy cứ sắp xếp cho mình 1 lịch tắm gá»™i phù hợp.
Nằm than sau sinh
Äây cÅ©ng là má»™t quan niệm sai lầm nữa vá» việc giữ thân nhiệt. Dân gian truyá»n lại rằng cứ sau khi sinh thì phải đặt má»™t lò than hồng dÆ°á»›i giÆ°á»ng của mẹ và bé. Việc giữ ấm “cÆ¡ há»c” này chẳng những không Ä‘em lại hiệu quả gì mà còn kéo theo nhiá»u nguy cÆ¡ tiá»m ẩn.
Việc đặt bếp than dÆ°á»›i giÆ°á»ng, cá»™ng vá»›i nhiá»u chăn gối, đồ đạc dá»… bắt lá»a trong phòng sẽ tạo Ä‘iá»u kiện thích hợp cho ngá»n lá»a bùng lên. Khoa há»c cÅ©ng chỉ ra rằng, khí CO2 sinh ra trong quá trình than cháy, dù chỉ vá»›i 1 nồng Ä‘á»™ nhá» thôi (có thể ngÆ°á»i mẹ không nháºn ra) cÅ©ng gây hại cho Ä‘Æ°á»ng hô hấp còn rất non ná»›t của trẻ, từ Ä‘ó dẫn tá»›i suy hô hấp và ảnh hưởng lên cả não bá»™.
Phòng ngủ che kín gió
Theo quan niệm xÆ°a, mẹ sau sinh không chỉ phải kiêng nÆ°á»›c mà còn đặc biệt phải kiêng gió. Nhiá»u ngÆ°á»i tin rằng, gió chính là nguyên nhân gây ra sốt háºu sản, thế nên, phòng của các mẹ sau sinh bao giá» cÅ©ng khép kín, che chắn kÄ© càng, không để gió vào. Thá»±c sá»±, gió tá»± nhiên không có lá»—i gì ở Ä‘ây cả. Sốt háºu sản có thể bắt nguồn từ việc vi khuẩn gây bệnh tấn công vào cÆ¡ quan sinh dục của mẹ sau sinh, do vết mổ bị nhiá»…m trùng hoặc do mẹ bị cÆ°Æ¡ng tắc tuyến sữa,… chứ không thể chỉ vì má»™t cÆ¡n gió được.
Mẹ là nên nằm ở má»™t phòng thoáng gió, có được má»™t chút ánh nắng chiếu vào thì càng tốt.
Lá»i khuyên cho mẹ là nên nằm ở má»™t phòng thoáng gió, có được má»™t chút ánh nắng chiếu vào thì càng tốt. NhÆ° váºy, sẽ giúp không khí được Ä‘iá»u hòa thông thoáng, tránh được ẩm mốc, sá»± sinh sôi của vi khuẩn. Cả mẹ và bé sẽ tránh được những bệnh vỠđược hô hấp. HÆ¡n nữa, má»™t không gian thông thoáng, có sá»± liên kết vá»›i tá»± nhiên sẽ giúp mẹ cảm thấy dá»… chịu, tinh thần thoải mái hÆ¡n rất nhiá»u.
Uống nÆ°á»›c tiểu trẻ để sữa mau vá»
Nghe thì rất kì quặc Ä‘úng không các mẹ? Thế nhÆ°ng vẫn có những vùng nông thôn xa xôi cho rằng, Ä‘ây là “kinh nghiệm quý” giúp gá»i sữa mẹ vá». NÆ°á»›c tiểu của trẻ em thì rất sạch sẽ, chÆ°a có Ä‘á»™c tố hay bẩn thỉu gì cả, rất tốt cho ngÆ°á»i mẹ.
Äây thá»±c sá»± là quan niệm rất sai lầm. Sá»± tiết sữa ở tuyến vú là do tác Ä‘á»™ng của ná»™i tiết tố Prolactin từ tuyến yên của ngÆ°á»i mẹ. Khi miệng bé mút vào đầu núm vú của mẹ sẽ tạo nên má»™t luồng phản xạ kích thích tuyến yên tiết prolactin, giúp cho sữa ra nhiá»u hÆ¡n. Hoặc mẹ có thể massga kết hợp vá»›i chế Ä‘á»™ ăn uống hợp lý để gá»i sữa vá». Còn nÆ°á»›c tiểu thì là sản phẩm dÆ° thừa của cÆ¡ thể được Ä‘ào thải ra ngoài. Mẹ tuyệt đối không nên uống nÆ°á»›c tiểu.
3. Những Ä‘iá»u mẹ nên làm
Cho con bú sữa mẹ ngày Ä‘êm
Ngoài những nguồn dinh dưỡng mà không má»™t loại sữa ngoài nào sánh được, sữa mẹ còn có các chất kháng thể giúp bảo vệ bé trong suốt 6 tháng đầu Ä‘á»i cÅ©ng nhÆ° tránh cho bé nguy cÆ¡ mắc các bệnh lặt vặt hay cÆ¡ địa dị ứng khi lá»›n lên. Äặc biệt, trong những ngày đầu sau sinh, bé phải được cho bú rất thÆ°á»ng xuyên. Äiá»u này vừa tốt cho con lại giúp mẹ tăng tiết sữa, tránh hiện tượng bị tắc sữa, ứ sữa.
Äặc biệt, trong những ngày đầu sau sinh, mẹ phải cho bé bú rất thÆ°á»ng xuyên.
Khi cho con bú, các mẹ nên tìm má»™t tÆ° thế phù hợp, thuáºn lợi cho trẻ. TrÆ°á»›c khi bú cần lau sạch đầu ti, nặn bá» giá»t sữa đầu và cho bé bú hết bầu vú bên này rồi má»›i chuyển sang bầu vú bên kia.
Ăn uống đầy đủ dưỡng chất
Sau sinh và trong khoảng thá»i gian cho con bú, cÆ¡ thể mẹ cần má»™t lượng calo rất cao, vì thế khẩu phần ăn phải tăng cÆ°á»ng cả vá» số lượng và chất lượng. Hai thành phần chính cần lÆ°u ý trong bữa ăn của mẹ là protein và canxi. Nhu cầu protein trung bình má»—i ngày của mẹ là 80-100g. Mẹ nên cân đối giữa lượng protein có nguồn gốc Ä‘á»™ng váºt (trứng, sữa, thịt, cá) vá»›i các protein có nguồn gốc thá»±c váºt (ngÅ© cốc, các loại Ä‘áºu và Ä‘áºu hÅ©). Lượng canxi cần thiết má»—i ngày là 1.000mg, gấp Ä‘ôi nhu cầu thông thÆ°á»ng của mẹ. Mẹ có thể bổ sung canxi bằng các thá»±c phẩm tá»± nhiên nhÆ° trứng, sữa, tôm, tép và các loại hải sản.
Ngủ đủ giấc
Bên cạnh vấn Ä‘á» vỠăn uống, việc ngủ đủ giấc, ngủ Ä‘iá»u Ä‘á»™ cÅ©ng góp phần rất quan trá»ng giúp mẹ lấy lại sức khá»e sau sinh má»™t cách nhanh chóng. Thá»i gian ngủ giúp cÆ¡ thể mẹ được nghỉ ngÆ¡i, phục hồi, đảm bảo tuyến sữa hoạt Ä‘á»™ng tốt và tránh cho mẹ trầm cảm sau sinh.
Thá»i gian ngủ giúp cÆ¡ thể mẹ được nghỉ ngÆ¡i, phục hồi.
Ngoài việc cho con bú ngày Ä‘êm và chăm sóc bé, khoảng thá»i gian giữa 2 cữ bú, nếu không có việc gì quan trá»ng thì mẹ nên ngủ để lấy sức. NgÆ°á»i chồng hoặc ngÆ°á»i thân trong gia Ä‘ình nên há»— trợ để mẹ có thể nghỉ ngÆ¡i và ngủ trung bình 8-9 tiếng má»™t ngày.
Váºn Ä‘á»™ng vừa phải
Váºn Ä‘á»™ng cÆ¡ thể sau sinh má»™t cách vừa phải, phù hợp là Ä‘iá»u mà mẹ nên làm. Ngày đầu sau sinh mẹ Ä‘ã có thể ngồi dáºy, ra khá»i giÆ°á»ng sau 8 tiếng và những ngày tiếp theo, mẹ có thể Ä‘i lại trong phòng hoặc ra ngoài trá»i Ä‘ón nắng sá»›m lúc 7-8h. Sau 1 tuần, mẹ nên bắt đầu táºp các Ä‘á»™ng tác thể dục nhẹ nhàng cho từng bá»™ pháºn cÆ¡ thể hoặc cho toàn thân. NhÆ° váºy, sá»± co hồi tá» cung sẽ diá»…n ra tốt hÆ¡n, tránh bế sản dịch, tránh thuyên tắc mạch.
Äối vá»›i những mẹ bị rạch tầng sinh môn hoặc mổ đẻ thì nên đợi các vết khâu lành lại hẳn má»›i nên táºp thể dục và nên tham khảo ý khiến bác sÄ© trÆ°á»›c vá» việc Ä‘ó.
Kết: Vì sức khá»e của cả mẹ và bé sau sinh, mẹ nên nắm rõ những Ä‘iá»u trên và thá»±c hiện chúng má»™t cách khoa há»c trong thá»i gian ở cữ nhé!