Những nguyên tắc phải thuá»™c lòng khi chăm sóc mẹ và bé sau sinh thÆ°á»ng
Sau khi sinh là thá»i Ä‘iểm vô cùng nhạy cảm đối vá»›i mẹ và bé. Äể đảm bảo an toàn và sức khá»e cho cả 2 mẹ con thì cần phải có sá»± theo dõi chặt chẽ và chăm sóc cẩn tháºn từ bác sÄ© và ngÆ°á»i nhà. Nắm rõ những nguyên tắc vàng sau Ä‘ây sẽ giúp cho việc chăm sóc mẹ và bé sau sinh thÆ°á»ng trở nên hiệu quả hÆ¡n.
Những nguyên tắc chăm sóc mẹ sau sinh thÆ°á»ng
NgÆ°á»i mẹ luôn phải đối mặt vá»›i nhiá»u ná»—i lo sau khi sinh, từ những Ä‘au Ä‘á»›n còn sót lại của quá trình sinh nở cho tá»›i sá»± thay đổi của cÆ¡ thể trong thá»i kỳ háºu sản. Tuy nhiên, có những vấn Ä‘á» liên quan trá»±c tiếp đến sức khá»e của cả 2 mẹ con mà mẹ cần lÆ°u tâm hàng đầu.
1. Khi nào mẹ có thể váºn Ä‘á»™ng trở lại?
Sau khi trải qua cuá»™c vượt cạn tốn rất nhiá»u sức lá»±c và năng lượng, mẹ cần được nằm nghỉ ngÆ¡i hoàn toàn trong 6-8 giỠđầu. Mẹ phải chú ý, không sá» dụng gối cao để kê đầu khi nằm. Äồng thá»i, mẹ có thể táºp xoay trở mình, nghiêng phải, nghiêng trái trên giÆ°á»ng để làm quen dần vá»›i những váºn Ä‘á»™ng Ä‘Æ¡n giản. Trong trÆ°á»ng hợp mẹ sá» dụng biện pháp đẻ không Ä‘au trong lúc sinh (Biện pháp gây tê ngoài màng cứng) thì thá»i gian nằm nghỉ ngÆ¡i phải kéo dài khoảng 1 ngày. Kết thúc khoảng thá»i gian nhạy cảm này, mẹ có thể bắt đầu đứng dáºy và váºn Ä‘á»™ng nhẹ nhàng.
Mẹ nên nằm yên, tránh cá» Ä‘á»™ng trong vài giỠđầu sau khi sinh.
Äối vá»›i những mẹ phải rạch tầng sinh môn, thá»i gian nằm yên trên giÆ°á»ng có thể kéo dài hÆ¡n. Vì tình trạng vết rạch cÅ©ng nhÆ° vết khâu tầng sinh môn của má»—i ngÆ°á»i là khác nhau nên thá»i Ä‘iểm các mẹ có thể váºn Ä‘á»™ng trở lại cÅ©ng khác nhau. Tốt nhất, mẹ nên tham khảo và xin lá»i khuyên từ bác sÄ© để tránh trÆ°á»ng hợp rách vết khâu tầng sinh môn do những váºn Ä‘á»™ng sau sinh.
2. Việc vệ sinh cơ thể
Sau khi sinh 1 ngày, mẹ cần tắm toàn thân ngay bằng nÆ°á»›c ấm và sạch, thá»i gian tắm phải nhanh, không quá 20 phút. Mẹ nên tắm trong phòng kín và tắm dÆ°á»›i vòi hoa sen chứ không nên tắm bồn hay ngâm mình quá lâu trong cháºu nÆ°á»›c. Sau khi tắm, mẹ phải lau khô ngÆ°á»i ngay láºp tức. Äiá»u này giúp cÆ¡ thể mẹ được vệ sinh sạch sẽ, đồng thá»i tránh cho mẹ nguy cÆ¡ bị nhiá»…m lạnh.
Mẹ không nên kiêng tắm sau sinh.
Gá»™i đầu trong khoảng thá»i gian này có thể chÆ°a cần thiết, mẹ có thể đợi tá»›i khi xuất viện hoặc khi tình trạng sức khá»e ổn định hÆ¡n. Tuy nhiên, nếu mẹ nghe theo các mẹo dân gian, kiêng tắm trong khoảng thá»i gian này, sẽ khiến các lá»— chân lông bị bít tắc, không được hô hấp thông thoáng, dá»… dẫn đến nhiá»…m trùng da, ảnh hưởng tá»›i sức khá»e của cả mẹ và bé.
3. Theo dõi lượng sản dịch hàng ngày
Sản dịch là dịch tiết của âm đạo, thÆ°á»ng sẽ sạch hẳn sau 2-4 tuần kể từ ngày sinh em bé. Khoảng 1-3 ngày sau sinh là thá»i Ä‘iểm sản dịch ra nhiá»u nhất, trung bình thấm 4 - 5 băng vệ sinh. Mẹ cần phải thay băng vệ sinh ngay sau khi băng Ä‘ã thấm sản dịch, không nên để băng vệ sinh quá 4 giá» vì Ä‘iá»u Ä‘ó có thể làm vi trùng vùng âm đạo phát triển, gây nhiá»…m trùng háºu sản đồng thá»i khiến vết may tầng sinh môn lâu lành.
Trong thá»i gian nằm viện, các nữ há»™ sinh sẽ giúp mẹ vệ sinh âm há»™ vào buổi sáng và chiá»u. Mẹ có thể tá»± vệ sinh thêm vào khoảng giữa ngày vá»›i sá»± giúp đỡ của ngÆ°á»i thân, nhÆ°ng phải sá» dụng nguồn nÆ°á»›c sạch, đồng thá»i Ä‘á»™ng tác rá»a phải nhẹ nhàng, cẩn tháºn, tránh làm tổn thÆ°Æ¡ng vùng âm đạo hoặc làm bung vết khâu tầng sinh môn.
4. Chăm sóc bầu vú là việc mẹ không thể bá» qua
Trong giỠđầu tiên sau sinh, em bé nên được bú mẹ ngay. Sau khi lau sạch đầu vú và nặn bá» giá»t sữa đầu, mẹ có thể nhá» sá»± giúp đỡ của các nữ há»™ sinh để cho em bé bú. Lượng sữa vá» có thể còn ít nhÆ°ng Ä‘iá»u quan trá»ng là mẹ luyện táºp cho bé má»™t tÆ° thế bú Ä‘úng đồng thá»i kích thích sữa vá» nhiá»u hÆ¡n nhá» phản xạ mút của bé ở đầu vú. Mặt khác trong 3 ngày đầu, sữa mẹ gá»i là sữa non, có hàm lượng dinh dưỡng và hàm lượng kháng thể rất cao, nếu bé bú đầy đủ trong khoảng thá»i gian này thì sẽ tránh được các bệnh dị ứng hay những bệnh lặt vặt thông thÆ°á»ng vá» sau.
Mẹ nên cho bé bú ngay khi có thể.
Sang ngày thứ 3 sau sinh, mẹ sẽ thấy hiện tượng cÆ°Æ¡ng sữa. Biểu hiểu là hai vú cÆ°Æ¡ng cứng, ấn Ä‘au, có thể kèm theo sốt nhẹ. Äiá»u mẹ cần làm ngay là nhá» sá»± giúp đỡ của bố hay ngÆ°á»i thân trong gia Ä‘ình, thá»±c hiện Ä‘á»™ng tác massage vùng vú, sau Ä‘ó dùng máy hút sữa hoặc nặn sữa bằng tay để sữa không bị ứ Ä‘á»ng trong bầu ngá»±c. Nếu vẫn không hiệu quả, mẹ có thể thá»±c hiện chÆ°á»m mát bầu ngá»±c bằng má»™t khăn ẩm để trong tủ lạnh, sẽ giúp giảm tình trạng cÆ°Æ¡ng sữa. Ngoài ra, mẹ cÅ©ng cần thÆ°á»ng xuyên lau sạch đầu vú, tránh nhiá»…m trùng hoặc viêm tuyến vú.
Những trÆ°á»ng hợp mẹ ít sữa hoặc không có sữa, ngoài chế Ä‘á»™ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, uống nhiá»u nÆ°á»›c, mẹ cần phải ngủ đủ giấc, trung bình 8 - 9 giá»/ngày, chính trong giấc ngủ cÆ¡ thể sẽ bài tiết sữa nhiá»u hÆ¡n. Äồng thá»i, khi cho bé bú, mẹ nên ngồi dáºy bế con để bé bú được thuáºn lợi nhất. Nên để bé bú hết sạch sữa ở má»™t bên vú rồi má»›i chuyển sang bên kia, nếu để trẻ bú lÆ°ng chừng bầu vú mẹ thì sẽ hạn chế việc bài tiết sữa. Ngoài ra mẹ cÅ©ng có thể dùng các viên thuốc giúp kích thích sữa theo chỉ dẫn của bác sÄ©.
Mẹ nên cho bé bú Ä‘á»u hai bầu sữa, bú hết bên ngá»±c này thì má»›i chuyển sang bầu ngá»±c kia.
5. Chế Ä‘á»™ ăn hợp lý sau khi sinh thÆ°á»ng
GiỠđầu tiên sau sinh, khi mà các mẹ vẫn ở phòng theo dõi, mẹ có thể được ăn cháo hoặc uống sữa ngay má»™t khi không có ý kiến khác của bác sÄ©.
Từ 2 - 4 giá» sau sinh thÆ°á»ng, mẹ Ä‘ã ăn được cÆ¡m. Chú ý các món ăn lúc này cần được nấu chín và nóng, táºp trung chủ yếu vào thịt và trứng vá»›i số lượng nhiá»u hÆ¡n bữa ăn thÆ°á»ng ngày. Có thể lá»±a chá»n các món ăn từ giò heo, thịt gà hoặc thịt bò. Kèm theo nên có món rau luá»™c hoặc canh. Ngoài ra thì cÅ©ng nên thêm bữa ăn tráng miệng vá»›i trái cây tÆ°Æ¡i chín nhÆ°: Ä‘u đủ, chuối, thanh long, vú sữa… hoặc các loại chè Ä‘áºu nấu, ăn nóng.
Mẹ cần có bữa tráng miệng từ trái cây hoặc các loại hạt.
Cách chăm sóc bé ngay sau sinh thÆ°á»ng
Khi chào Ä‘á»i bé sẽ được các nữ há»™ sinh chăm sóc, giúp bé thở tốt sau Ä‘ó làm rốn, ủ ấm và tiêm ngừa xuất huyết não màng não. 24h sau, bé được tiêm ngừa lao và viêm gan siêu vi B. Sang ngày thứ 3 trở Ä‘i bé sẽ được lấy máu gót chân, để tầm soát hai bệnh lý dá»… mắc phải, Ä‘ó là suy giáp trạng bẩm sinh và thiếu men G6PD. Tất cả những việc trên Ä‘á»u rất cần thiết, nhằm đảm bảo em bé có má»™t sức khá»e tốt nhất.
Trong giỠđầu tiên sau sinh, bé được bú sữa mẹ vá»›i sá»± giúp đỡ của các nữ há»™ sinh. Bé sẽ nằm ká» bên mẹ, toàn thân áp vào da thịt mẹ, Ä‘ó được gá»i là biện pháp “da ká» da” giúp bé ổn định thân nhiệt, nhịp tim, nhịp thở và Ä‘Æ°á»ng huyết. Sang những ngày tiếp theo bé được bú sữa mẹ hoàn toàn suốt ngày Ä‘êm. Bé bú “theo nhu cầu”, vá»›i thá»i gian trung bình giữa 2 cữ là bú 2 - 2,5 giá».
“Da ká» da” giúp bé ổn định thân nhiệt, nhịp tim, nhịp thở và Ä‘Æ°á»ng huyết.
Bé cần được tắm má»—i ngày vào buổi sáng, sau giá» Ä‘ó phÆ¡i nắng sá»›m (nắng từ 7-8h). Nhiệt Ä‘á»™ thích hợp trong phòng của bé là 27 - 280C. Cần thiết phải ủ ấm cho bé, khi trá»i lạnh.
Khi trá»i lạnh, cần thiết phải ủ ấm cho bé.
Má»™t số Ä‘iá»u mà ba mẹ cần đặc biệt lÆ°u tâm ở bé là:
- Trong lúc ngủ, bé có thể có cÆ¡n ngÆ°ng thở thoáng qua, nên bố mẹ cần quan sát bé. Cho bé nằm ở tÆ° thế ngủ thoải mái, tốt nhất là bé nằm ngá»a, có hai gối nhá» hai bên bé hoặc bé nằm cạnh mẹ, má»™t tay mẹ quàng qua ngÆ°á»i bé, giúp bé ngủ được ngon giấc hÆ¡n.
- Bé có thể có hiện tượng sút cân sinh lý, do hiện tượng thoát mồ hôi qua da.
- Vàng da sinh lý có thể xảy ra vào ngày thứ 4 trở Ä‘i. Nếu hiện tượng vàng da xuất hiện sá»›m hÆ¡n, cần có sá»± theo dõi của bác sÄ© chuyên khoa nhi.
- Ở những bé gái trong vài ngày đầu sau sinh, bá»™ pháºn sinh dục ngoài của bé có ra huyết Ä‘á» sáºm loãng, Ä‘iá»u này là bình thÆ°á»ng. Nguyên nhân là do ná»™i tiết tố từ cÆ¡ thể mẹ Ä‘ã truyá»n qua bé, nên mẹ không cần phải xá» trí.
Hy vá»ng bài viết Ä‘ã giải Ä‘áp cÅ©ng nhÆ° cung cấp đầy đủ thông tin cho mẹ vá» cách chăm sóc mẹ và bé sau sinh thÆ°á»ng. Chúc mẹ vượt cạn an toàn và mẹ tròn con vuông.